AB YAPAY ZEKA YASASI: TÜRKİYE MERKEZLİ YAPAY ZEKA GELİŞTİRİCİLERİ NE YAPMALI?
- GİRİŞ
Avrupa Birliği (“AB”), yapay zekâ teknolojilerinin geliştirilmesi ve kullanımı için kapsamlı ve yapay zeka sistemlerine özel ilk düzenleme olan EU AI Act’i (“AB Yapay Zekâ Yasası”) 12 Temmuz 2024 tarihinde Avrupa Birliği Resmî Gazetesi’nde yayınladı. AB Yapay Zekâ Yasası, Resmî Gazete’de yayınlanmasının ardından 20 gün sonra, 1 Ağustos 2024 (“Yürürlük Tarihi”) tarihinde yürürlüğe girdi.
- RİSK TEMELLİ YAKLAŞIM
AB Yapay Zekâ Yasası, risk temelli bir yaklaşım benimseyerek yapay zekâ sistemlerini oluşturduğu riske göre sınıflandırmaktadır. Bu yaklaşım, yapay zekâ sistemlerinin yarattığı risk seviyesiyle orantılı olarak uygulanacak kuralların da aynı seviyede katı olacağı anlamına gelmektedir.
AB Yapay Zekâ Yasası, esasında bir ürün güvenliği regülasyonu olarak düzenlenmiştir. Risk temelli yaklaşımın seçilmesi de yapay zekâ tabanlı ürünlerin kullanımından doğabilecek risklere ilişkindir. Dolayısıyla, Türk yapay zekâ geliştiricilerinin, sistemlerini AB Yapay Zekâ Yasası ile uyumlu hale getirebilmesi için ürünlerinin aşağıda belirtilen risk sınıflarının hangilerine dahil olduğunu tespit etmesi gerekmektedir.
Bu yaklaşıma göre riskler,
(i) kabul edilemez risk,
(ii) yüksek risk,
(iii) sınırlı risk,
(iv) minimal risk olarak sınıflandırılmaktadır.
Yasa kapsamında düzenlenen bu risk sınıflarına örnek vermek gerekirse:
- Kabul Edilemez Risk: Sosyal Puanlama Sistemleri, Manipülatif Yapay Zekâ
- Yüksek Risk: Sağlık (Hastalık teşhisinde kullanmak suretiyle), Eğitim, İstihdam, Kamu hizmetleri (Yüksek Risk teşkil eden sistemler, AB Yapay Zekâ Yasası Ek-1 ve Ek-3’te spesifik olarak düzenlenmiştir.)
- Sınırlı Risk: Chatbotlar, Deepfake Teknolojileri (Kullanıcıların, yapay zekâ ile etkileşim kurduklarının farkında olmaları sağlanmalıdır)
- Minimal Risk: Spam Filtreleri, AI Destekli Video Oyunlar, Kişisel Asistanlar
- AB YAPAY ZEKA YASASI’NIN KAPSAMI
AB Yapay Zekâ Yasası yalnızca AB ülkelerini değil, sistemlerini AB içinde piyasa sürmek ve kullanıma sunmak isteyen yapay zekâ sistemlerinin sağlayıcılarını da yerleşik oldukları ülkeden bağımsız olarak kapsamaktadır.
Bu doğrultuda, yapay zekâ sistemlerini AB içerisinde piyasaya ve/veya kullanıma sunmak isteyen Türkiye merkezli şirketler de AB Yapay Zekâ Yasası düzenlemelerine tabii olacaktır.
- ZAMAN ÇİZELGESİ
Sistemlerini AB içerisinde piyasa sürecek ve/veya kullanıma sunacak Türkiye merkezli yapay zekâ sistemi sağlayıcıları;
- Yürürlük Tarihi’nden itibaren 6 ay sonra; (2 Şubat 2025) kabul edilemez olarak sınıflandırılan yapay zekâ sistemlerine ilişkin yükümlülükler uygulanmaya başlayacağı için, bu tür sistemleri kaldırarak sistemlerini yükümlülükler ile uyumlu hale getirmelidir.
- Yürürlük Tarihi’nden itibaren 12 ay sonra; (2 Ağustos 2025) sistemlerini, genel amaçlı yapay zekâ sistemlerine ilişkin düzenlenen yükümlülükler ile uyumlu hale getirmelidir.
- Yürürlük Tarihi’nden itibaren 24 ay sonra; (2 Ağustos 2026) AB Yapay Zekâ Yasası Ek-3 kapsamında belirtilen yüksek riskli yapay zekâ sistemlerini, ilgili yükümlülükler ile uyumlu hale getirmelidir.
- Yürürlük Tarihi’nden itibaren 36 ay sonra; (2 Ağustos 2027) AB Yapay Zekâ Yasası Ek-1 kapsamında belirtilen yüksek riskli yapay zeka sistemlerini, ilgili yükümlülükler ile uyumlu hale getirmelidir.
